Nie brak opinii, że nóż survivalowy jest najważniejszym elementem każdego zestawu przetrwania, w tym zestawu EDC. Skoro tak, absolutnym minimum jest utrzymywanie go w ostrości, a jeszcze lepiej posiadanie przy sobie również czegoś, co pozwoli go naostrzyć.
Będzie to konieczne zwłaszcza w przypadku długotrwałej sytuacji kryzysowej, gdy z tego sprzętu trzeba będzie korzystać codziennie, wielokrotnie. Nożem będziemy przygotowywać opał, także batonować drewno, ciąć sznurki i gałęzie, ale także strugać wióry na podpałce. Zwłaszcza gdy mamy do czynienia z trudnymi warunkami pracy (np. zabrudzonym ostrzem albo zabrudzonymi obiektami, które trzeba zastrugać, zaostrzyć czy przeciąć), ostrza tępią się zaskakująco szybko.
Warto w tym miejscu też zaznaczyć, że to od użytkownika zależy, jak długo nóż naostrzony raz zachowa swoją ostrość. Jeśli wykonujemy prace, do których nóż nie został zaprojektowany (na przykład kopiemy nim w ziemi) albo zamiast oczyścić i schować do pochwy, wbijamy go w zapiaszczony pniak, bardzo szybko będziemy musieli z powrotem naostrzyć nóż.
Ostrzenie noża survivalowego najlepiej przeprowadzić za pomocą dedykowanej ostrzałki. W naszym sklepie mamy kieszonkową ostrzałkę (osełkę) do noży Coghlan's, która składa się z dwóch rodzajów kamienia o różnych gradacjach (więcej na ten temat -- niżej). Zacznij od grubszego ziarna, aby usunąć nierówności i zaostrzyć ostrze, a następnie przejdź do drobniejszego ziarna dla wygładzenia i polerowania. Kąt ostrzenia powinien wynosić około 20-30 stopni w zależności od noża. Ruchy powinny być płynne i kontrolowane, zawsze w jednym kierunku, od nasady do końca krawędzi. Regularne ostrzenie zapewni, że nóż będzie skuteczny i bezpieczny w użyciu.
Choć mogłoby się wydawać inaczej, ostrzenie noża jest niesamowicie ważne dlatego, że ostry nóż to nóż bezpieczny! Tępa krawędź tnąca, która nie będzie dobrze wchodzić w obiekt, który chcemy przeciąć, zaostrzyć lub pokroić, może się ześlizgnąć i trafić tam, gdzie jej nie chcemy. Stąd biorą się różne skaleczenia.
Ostrzenie noża z grubym ostrzem jest szczególnie ważne, bo noże kuchenne zazwyczaj wykonywane są z cienkiej blachy i łatwo wchodzą w krojone przez nas produkty. Grube ostrze stawia duży opór i samo w sobie wymaga włożenia dużej siły. Nie ma więc po co sobie utrudniać życia.
Powtórzmy, aby się utrwaliło. Nóż naostrzony to nóż bezpieczny!
W sytuacjach awaryjnych świetnie sprawdzają się ostrzałki (osełki) wykonane z syntetycznych materiałów ceramicznych. W ich procesie produkcji możliwe jest uzyskanie bardzo precyzyjnej gradacji. To sprawia, że możemy otrzymać powierzchnie ścierne o dokładnie takich parametrach, jakie są nam potrzebne.
Ta precyzja jest lepsza od tego, co możliwe jest do uzyskania w przypadku używania w tym celu kamieni naturalnych.
Co jednak utrudnia ich użycie, to konieczność utrzymywania przez cały czas noża pod odpowiednim kątem względem powierzchni ostrzałki. W przeciwnym razie proces ostrzenia będzie oznaczać tylko niepotrzebne ścieranie stali, co także skróci żywotność noża. Stały kąt ma znaczenie kluczowe, dlatego najbardziej wyrafinowane ostrzałki używające kamieni ceramicznych wyposażone są w akcesoria zapewniające utrzymanie zawsze tego samego kąta ostrzenia.
Popularne osełki płaskie są często wykonywane właśnie z materiałów ceramicznych, a czasami mają postać bloku z innego materiału, na którym osadzono pył z syntetycznych diamentów, co zapewnia odpowiednią zdolność osełki do usuwania materiału z krawędzi tnącej w procesie ostrzenia. Osełki diamentowe dobrze usuwają materiał noża i same z siebie są dość odporne na ścieranie (dość wolno się zużywają).
Gradacja, granulacja oraz ziarnistość osełki określają wielkość cząstek ściernych na powierzchni kamienia. Najprościej zapamiętać to jako ilość drobin ściernych na centymetr kwadratowy powierzchni (choć trzeba pamiętać, że nie taka jest definicja oznaczeń gradacji). Są to parametry decydujące o stopniu ścieralności osełki i finalnym efekcie ostrzenia.
Gruboziarniste kamienie szybko usuwają materiał z noża, są zatem używane do naprawiania uszkodzeń. Z drugiej strony pozostawiają mniej gładką powierzchnię krawędzi. Kamienie o drobnej ziarnistości służą do wykańczania i polerowania.
Wybór odpowiedniego kamienia zależy od stanu ostrza i pożądanego efektu ostrzenia.
Aby naostrzyć nóż kamieniem ceramicznym, należy najpierw umieścić kamień na stabilnej powierzchni. W domowych warunkach może to być stół albo blat w kuchni. W warunkach awaryjnych ta stabilność będzie szczególnie ważna by ułatwić sobie proces ostrzenia i zapewnić właściwy sposób ostrzenia krawędzi tnącej.
Następnie, trzymając nóż pod odpowiednim kątem (zazwyczaj około 20 lub 30 stopni), przeciągaj ostrze wzdłuż kamienia, od nasady do czubka, kilkakrotnie po każdej stronie. Zmiana stron jest kluczowa do tego, by usuwać materiał z obu stron i zapewniać symetryczny profil ostrza.
Ważne jest, aby zachować stały kąt i nacisk podczas ostrzenia. Regularne obracanie noża (na obie strony ostrza) zapewni równomierne naostrzenie. Na koniec sprawdź ostrość noża i w razie potrzeby powtórz proces.
Ostrzałki typu V charakteryzują się prostotą użycia i szybkością działania. Składają się z dwóch sztywnych, ściernych elementów (z utwardzanego stopu metali lub ceramiki) ustawionych pod kątem, tworząc kształt litery V.
Ostrzenie noża polega wtedy na tym, że użytkownik przeciąga ostrze noża między tymi elementami, aby szybko uzyskać równą, ostrą krawędź tnącą. Ostrzałki te są skuteczne dla noży o standardowych kątach ostrzenia, oferując wygodne i łatwe rozwiązanie dla osób, które nie wymagają profesjonalnego poziomu ostrzenia. Co ważne, usuwają materiał jednocześnie z obu stron, co znacznie przyspiesza ostrzenie!
Ze względu na swoją konstrukcję, takie ostrzałki sprawiają, że łatwo jest utrzymać stały kąt ostrzenia. Z drugiej strony ograniczone są wyłącznie do kąta ostrzenia wynikającego z ustawienia tych dwóch sztywnych elementów. Jeśli mamy zatem kilka noży, którym trzeba zapewnić inny kąt ostrzenia, musielibyśmy mieć kilka takich ostrzałek...
Nóż myśliwski ma zazwyczaj zupełnie inną konstrukcję jak nóż kuchenny, bo wykonany jest ze znacznie grubszego kawałka stali. Z tego powodu kuchenne ostrzałki mogą być w tym celu niewystarczające.
Gdy zabieramy się do ostrzenia noża tego typu należy zwrócić szczególną uwagę na to, jaki jest kąt krawędzi tnącej, aby go nie zmieniać. W dokumentacji noża powinna być na ten temat informacja.
Modele kieszonkowe ważą kilkadziesiąt gramów i zajmują bardzo niewiele miejsca. Porządną osełkę tego typu kupisz już za małe kilkadziesiąt złotych (w ofercie sklepu mamy jeden model, który w chwili pisania tego artykułu kosztuje 34,50 zł).
Zamiast takiej osełki można do ostrzenia noży w ostateczności użyć też papier ścierny owinięty wokół kawałka drewnianego lub plastikowego klocka. W przypadku papieru ściernego korzyścią jest akurat to, że zajmie on w zestawie przetrwania mniej miejsca (choć by mieć naostrzony nóż potrzebny będzie też wspomniany kawałek drewna).
Podczas ostrzenia noża ważne jest, aby wykonywać ruchy płynne, prowadząc ostrze od nasady do czubka przy zachowaniu stałego kąta (około 20-30 stopni).
Użycie kamieni o różnej gradacji, od gruboziarnistego do drobnoziarnistego, pozwala na stopniowe ostrzenie ostrza i doprowadzanie go do oczekiwanej ostrości krawędzi tnącej.
Najczęstszymi błędami jest nierówny nacisk, zmiana kąta ostrzenia oraz nieodpowiednia gradacja kamieni, co może prowadzić do nierównego ostrzenia lub uszkodzenia krawędzi ostrza.
Regularna praktyka i cierpliwość są kluczowe dla osiągnięcia idealnej ostrości noża. Noże się tępią, więc im więcej z nimi pracujemy, tym więcej mamy później okazji, by je ostrzyć.
Jeśli zastanawiasz się jak ostrzyć nóż survivalowy, rekomendowalibyśmy następujące podejście:
do domu kup sobie solidną ostrzałkę zapewniającą precyzję ostrzenia i wygodę, żeby ostrzyć go regularnie, gdy pojawi się taka potrzeba,
do zestawu przetrwania (np. ewakuacyjnego) spakuj naszą osełkę od Coghlan's, aby doraźnie w razie potrzeby naostrzyć nóż, gdy stępi się w sytuacji kryzysowej.
Naucz się oczywiście z niej korzystać. W szczególności naucz się zachowywać niezmienny, stabilny kąt nachylenia przy pracy osełką. Jest to niezbędne do tego, by zapewnić równie niezmienną, stałą ostrość noża i zminimalizować ilość usuwanej w procesie ostrzenia stali.
W domu oczywiście można też nóż albo nawet siekierę naostrzyć na szlifierce, choć to wymaga szczególnie dużej ostrożności i doświadczenia dla zapewnienia odpowiedniej precyzji.
