Jak czytać kompas?

Czytanie kompasu i wykorzystywanie go do wyznaczania pozycji na mapie oraz wyznaczania kierunku w terenie są ważnymi umiejętnościami dla turystów, podróżników czy miłośników outdooru.

Jeśli się zgubisz w terenie, ale masz przynajmniej przybliżoną orientację w przestrzeni, możesz próbować odnaleźć drogę do cywilizacji nawet bez mapy. I choć wyznaczenie kierunku jest możliwe także w oparciu o gwiazdy i położenie słońca, to jednak działanie kompasu jest niezależne od pogody i pod tym względem zapewnia on wyższy poziom bezpieczeństwa.

Oznaczenia na kompasie

Im większy kompas, tym zazwyczaj posiada więcej oznaczeń, m.in. ma dokładniejszą podziałkę pozwalającą na określenie azymutu (kierunku). Ale do przybliżonej nawigacji może wystarczyć już tylko jedno oznaczenie. 

Północ magnetyczną pokazuje strzałka kompasu oznaczona literką N, często w kolorze czerwonym. W niektórych kompasach jest ona oznaczona punktem ze świecącej w ciemności farby.

Litera S oznacza kierunek południowy, E -- wschodni zaś W -- zachodni.

Nawet niewielkie kompasy guzikowe mają zazwyczaj także oznaczenia kierunków pośrednich -- północnego wschodu (NE), północnego zachodu (NW), południowego wschodu (SE) oraz południowego zachodu (SW). Kompas guzikowy marki BCB, który mamy w ofercie, posiada jeszcze osiem kresek między każdym z głównych kierunków, odpowiadające kolejnym dziesiątkom (na przykład kreski między kierunkiem wschodnim (90°, E) a południowym (180°, S) odpowiadają kolejno kierunkom 100°, 110°, 120°, 130° i tak dalej, zaś między nimi widać kierunek południowo-wschodni, 135°.  

Jak czytać kompas?

Kluczowe znaczenie ma umieszczenie kompasu w poziomie, aby igła mogła poruszać się (obracać się) swobodnie i ustawić się równo z liniami naturalnego pola magnetycznego ziemi. To dzięki tej właściwości naszego globu możliwe jest korzystanie z kompasu. Gdy urządzenie ustawimy pod kątem do podłoża, odczyt będzie zafałszowany. 

Północ magnetyczna w Polsce nie jest spójna z północą geograficzną. Wynika to z faktu, że linie pola magnetycznego nie są idealnie równoległe do południków. Odchylenie to nosi nazwę deklinacji i wynosi dla obszaru Polski między 5 (przy zachodniej granicy) a niemal 8 (przy wschodniej granicy) stopni na wschód. Oznacza to, że północ magnetyczna jest w Polsce przesunięta o 5 do 8 stopniu na wschód w stosunku do północy geograficznej. 

Posługiwanie się kompasem do wyznaczania pozycji na mapie

Dość często, gdy znajdujemy się w terenie, nie jesteśmy w stanie precyzyjnie określić naszej pozycji, o ile nie posłużymy się mapą. Jednak sama mapa to często zbyt mało, jeśli nie mijamy jakichś charakterystycznych obiektów.

Wyznaczenie pozycji na mapie z użyciem kompasu jest możliwe, jeśli mamy w pobliżu jakieś elementy, które możemy odnaleźć na mapie oraz możemy określić kierunek, w jakim od nas się znajdują. 

1. Otwórz mapę i zlokalizuj punkt, w którym prawdopodobnie się znajdujesz.
2. Ustaw kompas tak, aby igła magnetyczna wskazywała na północ.
3. Określ kierunek (azymut), w którym widzisz jakiś charakterystyczny obiekt, na przykład szczyt góry, ujście rzeki, wieżę kościoła albo masz telekomunikacyjny. Przykładowo, jeśli obiekt znajduje się idealnie w kierunku zachodnim, oznacza to azymut 270 stopni.
4. Ponieważ północ magnetyczna jest w Polsce odchylona na wschód względem geograficznej, dodaj wartość deklinacji do odczytanego azymutu. W odniesieniu do kierunków geograficznych będzie to więc azymut ok. 276 stopni.
5. Odszukaj na mapie miejsce, z którego wskazany obiekt może być widziany na kierunku 276 stopni. Jeśli znajdujesz się na przykład na zaznaczonej na mapie drodze, możesz w ten sposób dość precyzyjnie określić dokładne miejsce na drodze.

Niekiedy nie jest możliwe wyznaczenie precyzyjnie miejsca, w którym się znajdujemy. Ale czasem i to jest wystarczająco pomocne. Jeśli na przykład znajdujemy się na jakimś odcinku drogi, ale nie wiemy dokładnie, która to droga, samo wyznaczenie kierunku, w jakim podąża droga, pozwoli ograniczyć nieco liczbę miejsc, w których potencjalnie możemy się znajdować. 

Jak odczytać kompas do wyznaczania kierunku w terenie

W pierwszej kolejności musimy na mapie wyznaczyć kierunek z punktu, w którym się znajdujemy, do celu. Aby to zrobić przyda się kątomierz albo oznaczenia kątowe na kompasie. W tym przypadku do wskazań kompasu trzeba będzie zastosować poprawkę wynikającą z deklinacji.

Możemy też po prostu ustawić północ kompasu zgodnie z północą magnetyczną na mapie, co pozwoli nam uniknąć uwzględniania poprawki.

Przykładowo, jeśli według mapy musimy iść w kierunku północno-zachodnim (315°), musimy odnaleźć na kompasie kierunek 309°. W takim przypadku:

1. Ustaw kompas tak, aby igła wskazywała na północ magnetyczną.
2. Odnajdź kierunek 309°.
3. Udaj się w tamtym kierunku.

Posługiwanie się kompasem: ważne zasady

Pamiętaj, żeby kompas używać w terenie z dala od zakłóceń magnetycznych, takich jak metalowe przedmioty, telefony komórkowe czy elektronika.

Dodatkowo, nawet mając przy sobie mapę i umiejąc ją interpretować, warto regularnie sprawdzać na niej swoje położenie, aby później nie było zaskoczeń.

Umiejętność posługiwania się kompasem i mapą może znacznie zwiększyć bezpieczeństwo podczas wypraw na łono natury. Oraz zwiększyć szansę na bezpieczny powrót do cywilizacji, gdy się zgubimy w głuszy.