Jak działa kompas?
Kompas to narzędzie, które od wieków pomaga podróżnikom, żeglarzom, geodetom i innym ludziom potrzebującym orientacji na mapie lub terenie. Jak działa kompas i dlaczego jest to tak przydatne urządzenie?
Kompas jest urządzeniem, które wykorzystuje zjawisko magnetyzmu do określenia kierunku północnego. W środku kompasu znajduje się igła magnetyczna, która jest umieszczona na swobodnym łożysku i może obracać się wokół osi pionowej. Igła magnetyczna jest namagnesowana wzdłuż osi północ-południe, co oznacza, że jej północny koniec jest przyciągany do północnego bieguna magnetycznego Ziemi.
Kiedy kompas jest ustawiony poziomo, igła magnetyczna obraca się wokół osi pionowej i wskazuje kierunek północny. Pozostałe kierunki na kompasie są określane przez kąt, który tworzy igła magnetyczna z kierunkiem północnym. Kompasy mogą być stosowane w różnych warunkach i sytuacjach, od chodzenia po górach po pływanie łodzią na otwartym morzu. Teoretycznie możliwe jest również wykorzystywanie kompasu pod ziemią, na przykład w jaskiniach i murowanych albo wykutych w skale korytarzach. Z zastrzeżeniem, o którym piszemy nieco później. 
Zaletą kompasu jest to, że jest to urządzenie proste w obsłudze i niezawodne. Nie wymaga ono źródła zasilania ani specjalistycznej wiedzy, aby móc z niego skorzystać. Dzięki temu, że wykorzystuje on zjawisko magnetyzmu, działa on nawet w warunkach, w których GPS może nie działać, na przykład w złą pogodę lub w okolicach silnych źródeł zakłóceń łączności satelitarnej.
Naturalnie kompas nie wymaga do pracy energii elektrycznej i, o ile się nie zepsuje, działać będzie całą wieczność.
Jednakże, kompasy mają swoje wady, które należy wziąć pod uwagę. Największą wadą kompasów jest to, że mogą być zakłócone przez inne źródła magnetyzmu, takie jak na przykład pracujące silniki elektrycznej lub metalowe przedmioty. Może to prowadzić do nieprawidłowych odczytów lub trwałego rozmagnesowania igły. Autor niniejszego artykułu zaobserwował bardzo fajne zachowanie kompasu podczas przejazdu warszawskim metrem. Autor popsuł też już w swoim życiu kilka kompasów, przechowując je z metalowymi narzędziami.
Aby móc skorzystać z kompasu i odnaleźć lokalizację północy, należy używać kompasu w warunkach wolnych od zakłóceń magnetycznych. Trzeba też oczywiście przy tym pamiętać, że kompas pokazuje kierunek północny magnetyczny, a nie geograficzny.
Północ magnetyczna to nie jest to samo, co północ geograficzna. Północ magnetyczna jest kierunkiem, w którym igła magnetyczna na kompasie wskazuje na biegun magnetyczny Ziemi. Natomiast północ geograficzna jest kierunkiem, w którym biegun północny Ziemi znajduje się na osi obrotu Ziemi.
Pomiędzy północą magnetyczną a północą geograficzną istnieje różnica, zwana deklinacją magnetyczną. Ta różnica wynika z faktu, że biegun magnetyczny Ziemi nie pokrywa się dokładnie z biegunem geograficznym, a także z innych czynników, takich jak lokalne zaburzenia pola magnetycznego. Co gorsza, bieguny magnetyczne przesuwają się o kilkanaście kilometrów rocznie.
Dlatego też, korzystając z kompasu, należy pamiętać o deklinacji magnetycznej w danym miejscu i czasie, a także o tym, że w różnych miejscach na Ziemi, deklinacja magnetyczna może się różnić. W celu uzyskania dokładniejszych odczytów kierunku, należy skonsultować się z mapą, która zawiera informacje o deklinacji magnetycznej w danym miejscu i czasie. W Polsce nie ma to dużego znaczenia, jednak na obszarze Kanady i USA będzie miało znaczenie kluczowe.
Wspominaliśmy wyżej o możliwości korzystania z kompasu pod ziemią. Warto tu jednak pamiętać o tym, że żelbetowe konstrukcje mogą znacząco zakłócać pole magnetyczne, a zatem nawigacja z wykorzystaniem kompasu może nie być możliwa na przykład w podziemnych kompleksach bunkrów.
Podsumowując, kompas jest narzędziem, które wykorzystuje zjawisko magnetyzmu do określenia kierunku północnego. Jest to proste w obsłudze i niezawodne urządzenie, które może być wykorzystywane w różnych sytuacjach i warunkach. Jednakże, należy pamiętać, że kompas może być zakłócony przez inne źródła magnetyzmu i pokazuje kierunek północny magnetyczny, a nie geograficzny. Dlatego też, korzystając z kompasu, należy pamiętać o deklinacji magnetycznej i skonsultować się z mapą, aby uzyskać dokładniejsze odczyty kierunku.