Uzdatnianie wody jest kluczowym krokiem, aby uzyskać wodę bezpieczną do picia, zwłaszcza w trudnych czasach, gdy dostęp do czystej wody może być ograniczony. Przywykliśmy do tego, że z kranu płynie bezpieczna woda, ale tej łatwo może zabraknąć.
Woda z naturalnych źródeł, takich jak rzeki, jeziora czy strumienie, często zawiera zanieczyszczenia, bakterie, wirusy oraz inne patogeny, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia. Tylko niekiedy je widać gołym okiem pod postacią zawiesiny. Woda na obszarach zurbanizowanych często jest zanieczyszczona także chemicznie przez ścieki przemysłowe, środki ochrony roślin albo nawozy. Dlatego konieczne jest zastosowanie odpowiednich metod oczyszczania, aby usunąć te szkodliwe substancje i zapewnić wodę zdatną do spożycia. Uzdatnianie wody to podstawowa umiejętność przetrwania, która może zapobiec poważnym problemom zdrowotnym.
Na wstępie warto jednak zaznaczyć, że pojęcie oczyszczanie wody nie jest w stu procentach tożsame z pojęciem uzdatnianie wody, choć w tym artykule będziemy się nimi posługiwać wymiennie.
Skupimy się na rozwiązaniach do stosowania w terenie (w survivalu) oraz w sytuacjach kryzysowych. To nie będą optymalne metody do uzdatniania wody ze studni w dłuższej perspektywie czasowej. Jeśli jednak tradycyjna metoda uzdatniania wody ze studni stosowana w domu zawiedzie, będą mogły również być wykorzystywane w tym celu. Punkt wyjścia zawsze jest jeden i ten sam: aby uzdatnić wodę musimy znać skład wody, z którą będziemy mieli do czynienia.
Woda ze studni kopanej, choć często postrzegana jako bezpieczne źródło wody pitnej, może zawierać różne zanieczyszczenia. Nie jest to więc źródło wody, które można byłoby automatycznie uznać za bezpieczne. W wodzie mogą znaleźć się drobnoustroje takie jak bakterie, pasożyty ale także metale ciężkie, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia.
Drobnoustroje chorobotwórcze mogą przedostawać się do wody z odchodów zwierząt, podczas gdy przeróżne substancje chemiczne mogą pochodzić ze ścieków przemysłowych lub spływać z pól uprawnych. Dlatego regularne badania jakości wody oraz stosowanie odpowiednich metod uzdatniania są niezbędne, aby zapewnić jej bezpieczeństwo do spożycia.
Nieco lepiej wygląda sytuacja w przypadku studni głębinowej. Woda czerpana jest ze znajdujących się niżej warstw wodonośnych, niż w przypadku tradycyjnej studni kopanej. Dlatego rzadko bywa zanieczyszczona przez chorobotwórcze drobnoustroje, choć może zawierać różne związki chemiczne, np. związki żelaza czy minerały wpływające na twardość wody. Twardość wody ze studni głębinowej można poprawić w procesie znanym jako zmiękczanie wody, co też sprowadza się do usunięcia z niej konkretnych związków chemicznych.
Uzdatnianie wody to proces, który często obejmuje połączenie różnych metod, takich jak koagulacja oraz filtrowanie, aby usunąć substancje stałe a następnie dezynfekcja chemiczna, aby zapewnić bezpieczeństwo wody pitnej. Koagulacja, polegająca na dodaniu substancji chemicznych, powoduje zlepianie się drobnych cząsteczek w większe aglomeraty, które można łatwiej usunąć. Filtrowanie usuwa ciała stałe, takie jak piasek, muł i inne cząstki. Dezynfekcja chemiczna, zazwyczaj z użyciem związków chloru, eliminuje bakterie, wirusy i inne patogeny. Połączenie tych metod zapewnia kompleksowe oczyszczenie wody, czyniąc ją bezpieczną do spożycia, nawet w trudnych warunkach terenowych.
Uzdatnianie wody może być przeprowadzone na różne sposoby, w zależności od źródła wody oraz jej składu chemicznego i występowania ewentualnego zanieczyszczenia mechanicznego i mikrobiologicznego. Na przykład woda z rzeki może wymagać intensywnej filtracji mechanicznej, aby usunąć zanieczyszczenia stałe, a następnie dezynfekcji, aby wyeliminować patogeny. Woda z rowu między polami, która może zawierać nawozy sztuczne oraz resztki środków ochrony roślin, może wymagać dodatkowego procesu filtracji, który umożliwia usuwanie tych związków chemicznych. Dobór uzdatniaczy wody jest kluczowy, aby zapewnić bezpieczeństwo wody do picia.
Do uzdatniania wody można stosować różne metody, takie jak filtry mechaniczne, elementy usuwające substancje chemiczne oraz przeróżne techniki unieszkodliwiania zagrożeń biologicznych. Filtry mechaniczne usuwają z wody cząstki stałe, takie jak piasek czy osady, a filtry chemiczne mogą usuwać zanieczyszczenia chemiczne, takie jak chlor (jeśli np. chcemy awaryjnie wykorzystać wodę z przydomowego basenu) czy metale ciężkie. Z kolei metody unieszkodliwiania zanieczyszczeń biologicznych, takie jak gotowanie czy użycie światła UV, eliminują bakterie i wirusy. Najbardziej kompleksowe rozwiązania oparte o proces tzw. odwróconej osmozy to zaawansowana technologia, która skutecznie usuwa zarówno rozpuszczone w wodzie związki chemiczne, jak i drobnoustroje, oferując wodę o wysokiej czystości. Stosowane są raczej jednak stacjonarnie, w instalacjach wodociągowych do uzdatniania wody ze studni.
Wybór odpowiedniego rodzaju uzdatniania wody zależy od oczekiwanych parametrów jakości wody, jej źródła oraz potrzeb i możliwości użytkownika. Inaczej uzdatnimy wodę do mycia ciała, inaczej tę do picia. W warunkach terenowych, takich jak wycieczka czy ewakuacja, kluczowe jest posiadanie przenośnych i lekkich systemów, takich jak filtry turystyczne czy tabletki do dezynfekcji wody, które szybko i skutecznie oczyszczą wodę z chorobotwórczych drobnoustrojów. Natomiast gdy mamy dostęp do źródła wody blisko domu, można zastosować bardziej zaawansowane systemy, takie jak system odwróconej osmozy czy duże, stacjonarne filtry, które oferują kompleksowe oczyszczanie wody na dłuższą metę.
Uzdatnianie wody ze studni głębinowej czy kopanej nie jest tematem niniejszego artykułu.
Koagulacja to proces chemiczny stosowany w uzdatnianiu wody, który polega na dodaniu substancji chemicznych (koagulantów) do zanieczyszczonej wody. Koagulanty powodują zlepianie się małych, rozproszonych cząsteczek zanieczyszczeń mechanicznych w większe bryłki. Te większe zlepki, ze względu na większy rozmiar i ciężar, łatwiej osadzają się na dnie zbiornika lub można je łatwo usunąć w procesie filtracji, nawet przez filtr mechaniczny zrobiony z odpowiednio gęstej tkaniny. Koagulacja jest skuteczna w usuwaniu zawiesin, zmętnienia i częściowo w zakresie niektórych mikroorganizmów, co znacząco poprawia jakość wody pitnej. Koagulacja nie usuwa rozpuszczonych w wodzie związków chemicznych ani nie powoduje usunięcia wszystkich drobnoustrojów chorobotwórczych.
Filtrowanie jest jednym z podstawowych procesów uzdatniania wody, który polega na usuwaniu zanieczyszczeń poprzez przepuszczanie wody przez odpowiednie materiały filtracyjne.
Filtracja mechaniczna to proces, w którym woda przechodzi przez fizyczną barierę o dużej powierzchni filtracyjnej. W tym celu wykorzystywana bywa na przykład półprzepuszczalna membrana bądź ceramika o porach o odpowiedniej wielkości, która zatrzymuje większe cząstki zanieczyszczeń, takie jak osady, piasek, czy rdza. Ten etap jest często pierwszym etapem oczyszczania wody, przygotowując ją do dalszych procesów. Jeśli średnice porów są odpowiednio nieduże, można w tym etapie usunąć również zanieczyszczenia biologiczne, czyli bakterie, pierwotniaki a nawet wirusy.
Filtracja przez wkłady z węgla aktywnego polega na przepuszczaniu wody przez wkład z węglem aktywnym, który ma zdolność adsorpcji, czyli przyciągania i zatrzymywania na swojej powierzchni różnych związków chemicznych, takich jak chlor, pestycydy, czy lotne związki organiczne (LZO). Węgiel aktywny jest również skuteczny w poprawie smaku i zapachu wody, co czyni go popularnym wyborem w domowych filtrach do wody. Obie metody filtracji, mechaniczna i przez aktywny węgiel, często są stosowane razem, aby zapewnić kompleksowe oczyszczanie wody, zarówno pod względem fizycznym, biologicznym jak i chemicznym. Tę metodę wykorzystują np. filtry węglowe z rodziny LifeStraw Flex, LifeStraw Go 2.0 a także Sagan Aquabrick.
Usuwanie substancji chemicznych oraz rozpuszczonych w wodzie soli mineralnych wpływa też na smak wody.
Dezynfekcja to kluczowy proces w uzdatnianiu wody, który eliminuje patogeny takie jak komórki bakterii, wirusy i pierwotniaki.
Dezynfekcja chemiczna najczęściej odbywa się za pomocą związków chloru. Chlorowanie jest powszechnie stosowane w przygotowaniu wody wodociągowej, ponieważ skutecznie niszczy mikroorganizmy i pozostawia w wodzie ochronną warstwę, która zapobiega ponownemu zanieczyszczeniu. Tabletki do uzdatniania (dezynfekcji) wody z chlorem stosowane są też w sytuacjach survivalowych i turystyce.
Dezynfekcja ultrafioletem (UV), to nic innego jak wystawienie wody na promieniowanie ultrafioletowe, które uszkadza DNA mikroorganizmów, uniemożliwiając im rozmnażanie się i wywoływanie chorób. Metoda ta jest szybka i nie wprowadza żadnych chemikaliów do wody, co sprawia, że jest bezpieczna i efektywna, ale nie pozostawia żadnej warstwy ochronnej zabezpieczających przed dalszym namnażaniem się mikroorganizmów (gdy np. zostanie ponownie skażona), jak chlor. Metoda ta wymaga również dedykowanego sprzętu (lampy UV -- mogą być przenośne, np. w popularnych urządzeniach Steripen produkowanych przez koncern Katadyn) oraz wcześniejszego usunięcia z wody zawiesin (filtracji mechanicznej). Można ją stosować w wydaniu SODIS z użyciem energii słonecznej.
Gotowanie to jedna z najstarszych i najprostszych metod dezynfekcji wody. Polega na podgrzewaniu wody do temperatury wrzenia (100°C), co skutecznie zabija większość patogenów, takich jak bakterie, wirusy i pierwotniaki. Przy życiu pozostają wyłącznie niektóre formy przetrwalnikowe bakterii (takich jak np. pałeczek jadu kiełbasianego). Aby uznać, że gotowanie pozwoliło w dostatecznym stopniu uzdatnić wodę (zdezynfekować ją), trzeba doprowadzić do wrzenia w całej objętości naczynia. Niektóre źródła rekomendują, aby w tym celu intensywnie wodę gotować 1-3 minuty, albo nawet dłużej, jeśli znajdujemy się wysoko nad poziomem morza (gdzie temperatura wrzenia wody jest niższa).
Gotowanie jest szczególnie skuteczne w sytuacjach awaryjnych lub w terenie, gdzie dostęp do innych metod uzdatniania wody może być ograniczony. Jest to metoda niezawodna i nie wymaga specjalistycznego sprzętu, ale nie usuwa z wody żadnych zanieczyszczeń mechanicznych ani chemicznych. Wyjątkiem są niektóre związki chemiczne, które częściowo odparują z wody w garnku lub czajniku.
Do gotowania wody oczywiście polecamy czajniki typu wulkan.
Destylacja to zaawansowana metoda oczyszczania wody, która polega na doprowadzeniu jej do wrzenia, odparowaniu, a następnie skropleniu powstałej pary wodnej. W procesie destylacji zanieczyszczenia, takie jak rozpuszczone sole mineralne, metale, zawiesiny i chorobotwórcze drobnoustroje, pozostają w wodzie, a uzyskana para wodna po skropleniu stanowi czystą wodę destylowaną.
Destylacja jest jedną z najskuteczniejszych metod uzyskiwania wody o wysokiej czystości. To także metoda, która pozwala na uzdatnienie morskiej wody. Z drugiej strony wymaga zastosowania odpowiedniego sprzętu oraz ogromnych ilości energii lub opału, jest także bardziej czasochłonna niż inne metody uzdatniania.
Nie brak opinii, że wodę destylowaną powinno się na samym końcu procesu ponownie nasycić minerałami. Będzie to istotne wtedy, gdy nie możemy zapewnić organizmowi dostatecznej ilości tych minerałów z żywności.
Posiadanie odpowiedniego sprzętu do pozyskiwania i uzdatniania wody jest kluczowe dla przetrwania sytuacji kryzysowej. W razie kataklizmów takich jak powodzie, tsunami czy trzęsienia ziemi, to właśnie brak dostępu do bezpiecznego źródła wody pitnej powoduje ogromną liczbę ofiar. Dobrze dobrany filtr usuwa zanieczyszczenia, jakich spodziewamy się w wodzie, do będziemy mieć dostęp w takich sytuacjach. Wybór odpowiedniego filtra dostosowanego do potrzeb użytkowników może zapobiec problemom zdrowotnym, zapewniając czystą i bezpieczną wodę do codziennego użycia.
Różne typy filtrów mają swoje mocne i słabe strony, więc ważne jest, aby wybrać filtr odpowiedni do specyficznych potrzeb i jakości wody, która ma być oczyszczana. Można również skonsultować się z ekspertem z naszego sklepu, który pomoże w wyborze odpowiedniego filtra. Taka konsultacja pozwala na dobranie filtra, który najlepiej odpowiada na indywidualne potrzeby i możliwości użytkownika (także w zakresie dostępnego budżetu) oraz specyfikę wody dostępnej w danym miejscu. Dzięki temu zyskujemy pewność, że wybrany filtr zapewni najwyższą możliwą jakość wody pitnej i ochronę zdrowia dla całej rodziny.
